Wprowadzenie
W dniu 14 czerwca 2024 roku weszła w życie nowa ustawa o ochronie sygnalistów, która wprowadza szereg mechanizmów mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobom zgłaszającym naruszenia prawa. Celem ustawy jest stworzenie skutecznych procedur zgłaszania nieprawidłowości, jednocześnie chroniąc sygnalistów przed działaniami odwetowymi.
Kim jest sygnalista?
Sygnalista to osoba fizyczna, która zgłasza lub publicznie ujawnia informacje o naruszeniach prawa, do których doszło w miejscu pracy lub w związku z nią. Może to dotyczyć szerokiego zakresu działań, takich jak korupcja, łamanie przepisów o zamówieniach publicznych, naruszenia ochrony środowiska, czy też nadużycia finansowe. Ustawa zapewnia ochronę nie tylko pracownikom na etatach, ale także osobom pracującym na umowach cywilnoprawnych, przedsiębiorcom, wolontariuszom oraz stażystom.
Procedura zgłaszania naruszeń
- Zgłoszenia wewnętrzne: dokonywane w ramach organizacji, w której doszło do naruszenia. Każdy podmiot zatrudniający co najmniej 50 osób jest zobowiązany do ustalenia procedury wewnętrznej, umożliwiającej bezpieczne zgłaszanie naruszeń.
- Zgłoszenia zewnętrzne: dokonywane bezpośrednio do organów publicznych, takich jak Rzecznik Praw Obywatelskich, który pełni kluczową rolę w rozpatrywaniu zgłoszeń oraz podejmowaniu działań następczych.
Zakaz działań odwetowych
Kluczowym elementem nowej ustawy jest zakaz podejmowania jakichkolwiek działań odwetowych wobec sygnalistów. Pracodawca nie może zwolnić sygnalisty, obniżyć jego wynagrodzenia, ani w żaden inny sposób utrudniać mu pracy. W przypadku naruszenia tych zasad, sygnaliście przysługuje prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Ochrona danych osobowych
Ustawa szczegółowo reguluje ochronę danych osobowych sygnalistów, zapewniając ich poufność. Wszelkie dane, które mogą pozwolić na identyfikację sygnalisty, są objęte ścisłą tajemnicą i mogą być ujawnione jedynie za wyraźną zgodą sygnalisty lub w sytuacjach przewidzianych przez prawo.
Rola Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich pełni istotną rolę w systemie ochrony sygnalistów. Jego zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń, przekazywanie ich odpowiednim organom oraz zapewnianie ochrony sygnalistom przed działaniami odwetowymi. Dodatkowo, Rzecznik informuje sygnalistów o przysługujących im prawach oraz oferuje wsparcie w kontaktach z innymi instytucjami publicznymi.
Podsumowanie
Nowa ustawa o ochronie sygnalistów to krok w kierunku zwiększenia transparentności i praworządności w Polsce. Zgłaszanie naruszeń prawa staje się nie tylko obowiązkiem obywatelskim, ale i bezpiecznym procesem, który daje gwarancję ochrony przed niepożądanymi konsekwencjami. Dzięki temu osoby, które zdecydują się ujawnić nieprawidłowości, mogą czuć się bezpiecznie, a ich działania mogą przyczynić się do eliminacji nadużyć w życiu publicznym oraz prywatnym.
Dowiedz się więcej o ustawie.